Petrol Tarihi, Tekerrürden İbarettir

“Petrolün içerdiği güç, fiyatla birlikte gelir.”

“Petrolde en iyi politika hiç beklenmedik olanı beklemek yani “sürprize” inanmaktır. Sürpriz olgusu ABD ya da Japonya’dan gelebileceği gibi Rusya’dan da gelebileceği dikkate alınmalıdır. 1950’de Sovyetler ’in pazardan pay kapma mücadelesi yüzünden fiyatlar düşmüş, bu da OPEC’in doğmasına neden olmuştur.” der Daniel Yergin “Petrol Para ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü” kitabının son sayfalarında.

Petrol piyasasında yaşanan son Rusya-Suudi Arabistan anlaşmazlığı da bir sürpriz sayılabilir aslında. Çin kaynaklı talep düşüşü; bu etkileri bertaraf etmek için petrol üreticilerini bir araya getirdi. Piyasalarda üretimde kısıntıya gidecekleri yönünde anlaşma sağlanır beklentisi oluştu haliyle. Ancak Rusya şaşırttı ve masadan anlaşmadan kalktı. Bu piyasalar için sürpriz midir? Evet sürprizdir.  

“Eğer ileride yeni sürprizlerle, yeni krizlerle karşılaşacaksak bunlara karşı ne derece hazırlıklıyız? 1973 petrol şokundan sonra petrol şirketlerinin geleceğe ait krizlerin idaresini üzerine alamayacağı ve almayacağı, bu rolü hükümetlerin yüklenmesi gerektiği net ve açık olarak ortadadır.” Sayın Yergin’in bu ifadeleri de yine bugüne işaret ediyor. Son yaşadığımız sürpriz de göstermiştir ki krizlerin idaresi şirketlerden hükümetlere geçmiş bulunmakta. OPEC+ masasının dağılmasından sonra Putin ve Selman’ın isimleri hep ön plandaydı.  

“Bu tür bir panikle baş etmede mutlak olarak koordineli tepkiye ve uluslararasında iyi zamanlanmış, sağlıklı enformasyon değiş tokuşuna gereksinim vardır. Hiç kuşku yok ki, geleceğin ne getireceğinin bilinmediği, paniğin tırmandığı ve suçlamaların dağ gibi büyüdüğü bir ortamda hükümetlerin harekete geçme dürtülerine karşı koyması hiç de kolay değildir. Yine de, 1950’lerle 1991 arası meydana gelen altı büyük duraksamada lojistik ve arz sisteminin uyum sağlayabildiği kanıtlanmıştır.” der Sayın Yergin. Krizin lojistik ve arz yönlü hamlelerle çözülüp çözülmeyeceği henüz netlik kazanmış değil. İki ülke rest çekmeye devam edip ithalatçı ülkelere kazandırmaya devam mı edecek yoksa aklı başında fikirlerle masaya geri mi dönecekler? Ya da ilk kim dönecek?

“Şimdi ortada güncel soru şuydu: Gelecekte “petrol” denen gücü en etkin şekilde kim idare edecek? Petrol şirketleri mi üretici ülkeler mi, tüketici ülkelerin hükümetleri mi, yoksa belki de tüketicilerin kendileri mi?” Sayın Yergin’in bu sorusu hala geçerliliğini koruyor. Evet, bunun cevabı bu restleşmede sanki Rusya imiş gibi görünüyor ama ABD’yi, Katar’ı ve Suudileri hafife almamak lazım. Talep tarafında ise şu an korona virüsünden dolayı talebi düşse de Çin’i ve de Hindistan’ı da denklemden çıkarmamak lazım.

“Petrol gücü ulusların servet toplamasını, ekonomilerini kamçılamasını, mal ve hizmet üretimini, inşa etme, satın alma, hareket etme, silah edinme ve silah imal etmelerini ve savaş kazanmalarını mümkün kılar.” der Sayın Yergin. Hem Rusya hem Suudi Arabistan bunu çok iyi bildikleri için petrol fiyatlarının düşük kalmasına daha fazla göz yummazlar. Er ya da geç taraflardan birinin atacağı ilk adım ile anlaşma sağlanacaktır.

“Bir buçuk yüzyılı aşkın süredir petrol, uygarlığımızın hem en iyi hem de en kötü yanlarından sorumludur. Bazen bir nimet bazen de çekilmez bir yük olmuştur. Petrolün tarihinde bir zaferler panoraması ve trajik ve bedeli pahalıya mal olan hatalar yatar.” Yergin’in bu sözlerinin altına ben de imzamı atıyorum. Odundan kömüre, kömürden petrole, peki petrolden doğalgaza bir geçiş oldu mu? Petrol hala altın çağını yaşıyor olabilir mi?  Üretici ve tüketici ülkeler açısından petrol piyasasının günümüzde dahi yol açtıklarına bakmak yeterli sanırım.